Zoals ik in de titel van dit
boekverslag waarschijnlijk al laat blijken had ik, voordat ik aan deze roman
begon, geen idee wat Oeroeg zou moeten betekenen. De auteur van dit boek,
namelijk Hella S. Haasse, kwam mij ergens wel bekend voor.In dit boekverslag geef ik algemene en inhoudelijke informatie over het boek en vertel ik meer over o.a. de motivatie van mevrouw Haasse.
Algemene informatie Oeroeg
Oeroeg werd op 26 februari 1948
uitgegeven als Boekenweekgeschenk en is door de jaren heen bij lezers er populair
gebleven. Oeroeg vertelt het verhaal van de
moeizame overgang van Nederlands-Indië naar Indonesië, over het einde van het
Nederlandse koloniale tijdperk en het trauma dat dit verlies teweegbracht.
Hella S. Haasse stuurde de novelle in onder het motto ‘Soeka Toelis’,
Indonesisch voor 'ik houd van schrijven’. Het Boekenweekgeschenk was destijds
gegoten in de vorm van een wedstrijd: de beste inzending won de ‘novelleprijs’,
uitgereikt door de nog altijd bestaande stichting ‘Collectieve Propaganda van
het Nederlandse Boek’ (CPNB). In 1948 was de eer aan Hella S. Haasse. Oeroeg
zou bijna vijftig keer worden herdrukt, zeven maal vertaald en, in 1993, worden
verfilmd.
Inhoudelijke informatie Oeroeg
Oeroeg gaat over de
vriendschap tussen een Nederlandse en een Javaanse jongen. Die wordt getekend
door de koloniale verhoudingen waarin de twee opgroeien en door de
spreekwoordelijke ‘koloniale blindheid’ van de Nederlandse ik-figuur, die deze
ongelijke en discriminerende werkelijkheid niet onder ogen ziet. Hij is ervan
overtuigd dat Oeroeg een vriend is zoals zijn Hollandse vrienden. Ondertussen
weet Oeroeg al vanaf zijn vroegste jeugd dat hij, als ‘inlander’, een ‘ander’
is en dus vooral: een ondergeschikte. Want dat was één van de kenmerken van de
koloniale maatschappij die bijna 350 jaar heeft standgehouden: daarin vormden
de Nederlanders het bestuur, zij waren de autoriteiten, terwijl de Indonesiërs
lagere functies bekleedden, niet hetzelfde onderwijs, of dezelfde rechten
genoten. Terwijl Oeroeg van dit verschil het slachtoffer is en ertegen in
opstand komt, is de Nederlandse ik-figuur zich er pas van bewust wanneer het
eigenlijk al te laat is.
Deze climax wordt bereikt aan het
slot van de novelle, wanneer de Hollandse jongen, na een verblijf in Nederland
tijdens de Tweede Wereldoorlog, als soldaat terugkeert naar Indonesië, waar
inmiddels de onafhankelijkheidsstrijd is uitgebroken. De missie van de ik-figuur
is duidelijk, denkt hij: ‘orde’ en ‘recht’ herstellen in zijn land van
herkomst. Maar de om vrijheid vechtende Indonesiërs zijn een andere mening
toegedaan: zij herkennen in hem de koloniale bezetter die in hun land niets meer te zoeken heeft.
Op patrouille in zijn vroegere
geboortedorp staat de Nederlandse jongen plotseling oog in oog met een van die
vrijheidsstrijders: zijn jeugdvriend Oeroeg. Of, is het slechts iemand die op
Oeroeg lijkt?
Of deze vrijheidsstrijder
daadwerkelijk Oeroeg was? De ik-figuur moet het antwoord schuldig blijven. Hij
beseft dat hij al die tijd blind is geweest voor de werkelijkheid die hem en
zijn vriend had omringd. Zelfs de natuur, het landschap van zijn kinderjaren,
waarnaar hij in Nederland had terugverlangd, is hem vreemd en vijandig
geworden. Het meer, Telaga Hideung, is angstaanjagend, evenals de ogen van
Oeroeg, die net zo zwartglanzend als het water zijn.
In datzelfde meer was jaren geleden
Oeroeg’s vader Deppoh verdronken: hij redde de ik-figuur, nadat die van een
vlot was geslagen doordat kennissen van zijn vader, die teveel gedronken
hadden, hierop onnadenkend hadden rondsprongen. Zij hadden de waarschuwingen
van Deppoh, hun ondergeschikte, in de wind geslagen. Vanaf dat moment zou
Telaga Hideung een onheilsplek zijn, voor diegenen die hadden geweigerd te
luisteren en zien. Juist bij deze plek dringt tot de volwassen ik-figuur een
onherroepelijke waarheid door: niet Oeroeg, maar hijzelf was in dit land altijd een buitenstaander geweest: alleen
de oppervlakte had hij gezien, de diepte had hij nooit gepeild.
Opvattingen Hella S. Haasse
In 1954 omschreef Hella S. Haasse
het thema uit Oeroeg als volgt: ‘Wat heeft in mijn verhaal Oeroeg
gestalte gekregen, behalve de herinneringen aan het land waar ik geboren ben?
Misschien het verlangen naar het echte ‘Indische’ leven dat ik eigenlijk nooit
gekend heb, en het heimelijke schuldgevoel ten aanzien van de Indonesische mens
die ik in mijn jeugd heb aanvaard als décor, als vanzelfsprekend deel van de
omgeving, maar die ik niet bewust heb gezien, al mag ik mij dan ook nog zoveel uiterlijke details herinneren.’
In Haasses laatste Indische roman
Sleuteloog, uit 2002, komt deze problematiek opnieuw aan de orde. De hoofdpersoon daar constateert: ‘Ik weet dat ergens in mijn geheugen alle stukken te vinden zijn die samen een sluitend beeld van de waarheid vormen. Ik heb ze niet herkend, of ze niet willen zien, toen ze opdoken in de werkelijkheid van mijn leven.’ Met Sleuteloog sloot Hella S. Haasse haar Indische oeuvre af, waarin steeds opnieuw, in een andere vorm, de prangende vragen uit Oeroeg terugkomen. Het zijn vragen waarmee Haasse zelf worstelde, nadat zij in 1938 van haar geboorteland, Nederlands-Indië, afscheid nam. Met behulp van haar literaire werk, van Oeroeg tot en met Sleuteloog, zocht de schrijfster naar antwoorden en kon zij haar eigen koloniale trauma, van verlies en schuldgevoelens, verwerken.Filmpjes
Ik heb twee filmpjes aan dit blog toegevoegd die ik graag met u wil delen. Het eerste filmpje geeft een prachtig beeld van het leven van Hella S. Haasse. Het tweede filmpje bevat de trailer van de verfilming van haar roman Oeroeg.
Profiel van de Week: Hella Haasse
Trailer Oeroeg
Tot slot
Ter afsluiting van dit boekverslag
wil ik u bedanken voor het lezen van dit blog over de roman Oeroeg van Hella S. Haasse, hopelijk
heeft de informatie iets toegevoegd aan uw kennis. Ikzelf heb deze informatie
als zeer interessant ervaren. Als afsluiter heb ik nog de
Geen opmerkingen:
Een reactie posten